Afrika denince bircok insanin aklina sicak ve kurak, collerle kapli bir kita gelir. Ne de olsa kitanin kuzeyine hakim olan dunyanin en buyuk colu Sahara, Afrika’nin yaklasik ucte birini kaplar ve 19. ve 20. yuzyilda, Avrupa somurgeciliginin etkisiyle bircok gocmen toplulugun “medeni” yerlesik duzene gecmesi yuzunden, Sahara’nin guneyindeki Sahel bozkiri giderek collesmekte ve Sahara daha da genislemektedir. Bunun yaninda, Afrika’nin guneyindeki Namib colu ve kitanin buyuk kesimini kaplayan kurak bozkirlar, Afrika’yi Avustralya’dan sonra dunyadaki en kurak kita yapar.

        Bu etkileyici karsilasmadan sonra Uganda’nin guneyine dogru devam ettim en sonunda ismi somurge doneminden bir ani olan (Uganda’daki bircok golun ismi gibi) Kralice Elizabeth Milli Parki’na vardim. Bu parkdaki Edward Golu ve George Golu’nun arasindaki Kazinga Kanali'nda yapilacak bir tekne gezisi, Afrika’nin en etkileyici doga tecrubelerinden biridir. Ertesi sabah, ilk is iskeleye indim ve bir tekneye atladim. Daha iskeleden ayrilmadan bile buranin ununu nasil elde ettigi anlasiliyordu. Her hareket edisinde, uzerindeki goz kamastiran mavinin tonu degisen bir Malakit yalicapkini, sazliklarin arasinda balik avliyor, golun etrafindaki agaclardan Afrika balik kartallari tum azametleriyle gole dogru suzulerek suyun icindeki baliklari kapip goturuyor ve Sakarmekeleri andiran Siyah yelveler kamislarin arasindan bir gorunup bir kayboluyordu. Haliyle, suya acilinca gorduklerimiz birkac kat artti. Bircok sukusunun yanisira, gol kenarindaki agaclardaki otucu kuslari da gormek mumkundu. Bunlarin belkide en goz alani, Kirmizi goguslu guneskusuydu. Bunun yaninda, kiyidaki bir grup Cizgili monguzun telasla yiyecek aramalarini tekneden gorebiliyorduk. Kiyida guneslenen ve boyu iki metreyi asan Nil varanini gorunce, buyuk bir kertenkele oldugunu bilmeme ragmen yine de dinazorlari dusunmeden gecemedim. Evrimsel acidan en ileri kertenkeler olan varanlar arasinda, boyu 3 metreyi asabilen Komodo ejderi ve gunumuzde soyu tukenmis olan Avustralya’nin 9 metrelik kertenkeleri de vardir (ki bunlarin zamaninda insanlarla beslendikleri dusunulmektedir). Ama en etkileyicisi, tam gol kenarinda durup bize dik dik bakan erkek bir fildi. Huzursuz oldugu surekli hortumunu kaldirip havayi koklamasi ve kulaklari oynatmasindan anlasilan filin sucul bir hayvan olmamasi sevindiriciydi. Fakat ayni sey suaygirlari icin soylenemezdi tabi. Aniden tekneden bir-iki metre uzakta bir suaygiri su yuzune cikti ve kendini tehdit altinda hissederek tekneye saldirdi. Kaptanin usta manevralari sayesinde fazla guclu bir darbe yemedik. Kaptan gulerek, bunun arasira oldugunu, pek bir tehlikenin olmadigini soyledi.          Tabi bu Afrika’daki bircok sandal ve motorlu tekne icin gecerli degildir ve suaygilrlari her yil bircok olume yol acarlar. Yine de bu olumlerin cogu, geceleyin otlamak icin sahile cikan suaygirlarinin karsisina kazara bir insanin cikmasi sonucu meydana gelir. Bu muazzam hayvanlari gordukce, suaygirlarinin ununun sebebini daha iyi anliyordum. Yine de kabahat cok yaklastigimiz icin bizdeydi ve 5-10 metre uzaktan suaygirlarina bakarken bizi umursamamalari, bu hayvanlarin soylentide oldugu gibi insanlara saldirmaya firsat kollamadiginin gostergesiydi. Agirliklari 1-2 tonu bulan bu dev hayvanlarin karaya cikarken urkuttukleri kuslar arasinda, gormeyi cok istedigim Afrika suyarani da vardi. Gri basli martilar ve Siyah sumrular arasinda parlak kirmizi gagalariyla dikkati ceken suyaranlari, diger tum kuslardan, alt gagalarinin ust gagalarindan cok daha uzun olmasiyla kolayca ayirt edilebilir. Ismini suyun uzerinden birkac santim yukarda ucarken bu uzun alt gagayi suya daldirarak balik yakalamasindan alan suyaranlarin aksam uzeri grup halinde balik avlamalarini seyretmek, insani bir kez daha dogadaki cesitlilik ve zerafete hayran birakan bir tecrubedir. Ayni sey, kirmizi, siyah ve sariyla bezenmis gagasiyla agir agir suyun icinde yuruyen Semer gagali leylek icin de soylenebilir tabi. Bu ve bunun gibi bircok ilginc canliyi gordukten sonra, en sonunda gezinin sonuna geldik ve essiz bir doga kosesinden birkez daha istemeyerek ayrildim.

        Tepeden daha yeni inmistik ki yol kenarinda gordugumuz Vervet maymunlarina bakmak icin tekrar durduk. Bir anneyle yavrusu, bizim onlara baktigimiz merakla bize bakiyordu. Bu komik hayvanlari bir sure izledikden sonra yolumuza devam ettik. Ormanin icinde ilerken bizi kelimenin tam anlamiyla buyuk bir surpriz bekliyordu. Bir anda 3 tane Beyaz gergedandan sadece 5 metre uzakta oldugumuzu farkettik. Her ne kadar Siyah gergedandan daha acik renkli olsa da ismini genis agizlarindan alan (“genis” kelimesinin Ingilizcesi “wide”in kazara “beyaz” anlamina gelen “white” olarak anlasilmasiyla) bu gorkemli hayvanlar, ozellikle de kisa mesafeden son derece etkileyici gozukuyorlardi. Maalesef, gergedan boynuzundan yapilan Yemen kamalari icin uyuk talep olmasi ve Uzakdogu’da boynuzun ogutulmesinden elde edilen tozun afrodizyak oldugu batil inanci yuzunden, iki gergedan turunun de sayilari birkac binle sayilmaktadir ve gerekli onlemler alinmadigi takdirde soylari tukenecektir. Otcul gergedanlar, normalde zararsiz olsalar da, pek iyi gorememeleri sayesinde urkup saldiriya gecebilirler. Birkac tona varan agirliklari ve bazen bir metreye varan boynuzlariyla (Siyah gergedanin iki, Beyaz gergedanin tek boynuzu vardir) bir gergedanin saldirisina bir minibusun bile dayanabilecegi suphelidir. Neyseki bu uc gergedan, hic ugruna kendilerini yok eden insan neslinin uyesi olan bizleri hic umursamadi ve bu zararsiz devleri doya doya seyrettik. Rahatsiz etmemek icin bir sure sonra istemeyerek de olsa ayrildik. Ilisilmedikce insana bir zarari olmayan bu muhtesem canlilarin bir hic ugruna yokedilmesi, bu essiz gunun sonunda keyfimi kacirmisti. Insanligin soykirima olan bu istahini anlamak mumkun degildi.

        Tez arastirmami bitirdikten sonra, Dogu Afrika’nin sulak alanlari arasindaki son hedefim, kita sahanliklarinin birlesimindeki lavin yeryuzune fiskirmasiyla olusmus olan Afrika’nin en yuksek dagi Kilimanjaro’nun eteklerindeki Amboseli Milli Parki’ydi. Gayet tozlu bir yolculukdan sonra parkin ic kesimlerine vardim. Agaclarin uzerindeki cuce kerkenezler, 20 santimi ancak bulan boylariyla insanda hayret uyandiriyor, yine de etrafdaki Baglaceft dokumacikuslarina goz actirmayarak, yirtici kus olmalarinin hakkini veriyorlardi. Maalesef Amboseli, belgeselerde gordugum eski ihtisamini yitirmisti. Bunun sebebi de, yoreye hayat veren Amboseli Golu’ndeki su seviyesinin dusmesi sonucu bolgenin giderek kuraklasmasi ve ortasinda son bir vahanin kaldigi bir bozkira donusmesiydi. Yine de burasi insani buyulemeye devam ediyordu. Buyuk yillik goclerini yapmakta olan zebralar ve gnu antiloplari yavas yavas ilerliyor, sirtlanlar ve cakallar durup dinlenmeden les ariyor ve bataklikta debelenen bir fil, tarih oncesi bir mamutu andiriyordu. Bunun yaninda Dogu Afrika’nin kurak bolgelerine has turleri gormek de guzeldi tabi. Bir metreyi asan ve kilici andiran dimdik boynuzlariyla sekiz tane oryx ya da klic boynuzlu antilop agir agir suya dogru ilerliyor, uzun mavi tuyleri ciplak boyunlarindan asagi dogru inen akbaba suratli bec tavuklari otlarin arasindan kacisiyordu. Afrika duzluklerinden tum azametiyle yukselen ve tepesi karla kapli Kilimanjaro butun parka hakimdi ve insanin sanki bir belgeselin icinde oldugu hissini pekistiriyordu. Tabi gorunurdeki bu dokunulmamislik bir hayaldi. Bu milli park kurulurken bir zamanlar burada yasayan Masailer, topraklarini kaybettikleri icin devlete tepki olarak yagmur yagip Amboseli’yi sel bastiginda, parkin disina cikan hayvanlari oldurmektedir ve sonuc olarak buradaki aslan, gergedan ve diger bircok hayvanin sayisinda buyuk dusus vardir. Bu yore insanini hesaba katmadan sadece turist geliri dusunulerek yapilan koruma planlarinin etkisizligini gosteren iyi bir ornektir. Yine de bir hafta sonra Kilimanjaro’nun neredeyse 6000 metrelik zirvesinden Amboseli’ye son bir defa bakarken, sanki tarih oncesi Afrika’yi goruyordum. Dogu Afrika’nin savanla cevrili golleri, vadileri ve yanardaglari alabildigine uzaniyor, bu yukseklikten insanligin hicbir izi gorulmuyordu. Uzun bir sure bu goruntunun tadini cikardim. En sonunda geri donme vakti geldi. Bu izlenimin birgun gercege donusmesini umit ederek, bir zamanlar yer altindaki erimis bir kaya okyanusunun parcasi olan Kilimanjaro’nun yamacindan asagi dogru yurumeye basladim.

Kiyi Ormanlari
Giris