11. SONUC: DONUSU OLMAYAN BIR YOLDA MIYIZ?

        Afrika’nin tum temel ekosistemlerini arastirdigim toplam alti ayin sonunda, halen kara kitanin muhtesem dogasina tanik olmanin essiz mutlulugu ile bu doganin cogunun yok olmak uzere olmasinin ve kitanin insanlarin karsi karsiya oldugu sayisiz cevre sorununun verdigi uzuntu arasinda bocaliyorum. Bir Uganda dag gorilinin kahverengi gozlerinde gecmisimizi gormenin tuyler urpertici heyecani, bu muhtesem akrabalarimizin son siginagi olan dag ormanlarinin gunbegun fakir Afrikalilar tarafindan yokedildigi dusuncesiyle caresizlige yer veriyor. Madagaskar aciklarinda, su altinda etrafimi saran, akla gelen her rengi sergileyen baliklarin cesitliligiyle kendimden gecmem, biraz sonra parcalanmis mercanlarin cesetlerini gormemle bedbinlige donusuyor. Kuzey Kenya’nin kurak bozkirlarindaki beklenmeyen canli cesitliginin verdigi umit duygusu, buranin bir deri, bir kemik, yuzlerinde sayisiz sinegin cirit attigi, fakir yerlileriyle tanismamla yerini depresyona birakiyor. Belki de en can sikicisi, bu talihsiz kitanin her derdine sahit oldugumda, Turkiye’deki benzer bir sorunun aklima gelmesi, “Biz de mi donusu olmayan, yokolusa giden bir yoldayiz?” sorusunun surekli uykularimi kacirmasi.
Ne yazik ki halkimizin cogunlugu bu endiseleri paylasmiyor. Hele hele aclik, kuraklik, hastalik, sivil savaslar ve hatta hatali bir sekilde yamyamlikla bagdastirdigimiz Afrika’yla yurdumuzun cevre sorunlari acisindan benzer bir konumda oldugu dusuncesi bu konulari tartistigim bircok yakin arkadasim tarafindan bile abartili bulundu. Ama yasadigimiz sorunlara madde madde baktigimizda, bu dertli kitayi pencesinde bulunduran bircok derdin ulkemizi de kiskacina aldigi tartisilmaz bir gercek. Peki nedir bu sorunlar ve bunlarin onune nasil gecebiliriz?
 
 


Olumcul kisir dongu: Nufus artisi, dengesiz gelir dagilimi, egitimsizlik

        Dunyada oldugu gibi ulkemizde de en buyuk cevre sorunu tahmin edildigi gibi kirlilik veya orman yanginlari degil. Doganin ve insanligin sagligini hatta varligini tehdit eden bircok faktorun altinda, cogumuzun zararli degil tam tersine faydali gordugu bir olgu yatiyor. Bu da insanlarin, gezegenimizi saran bir kansercesine durmak bilmeden artmasi, cogalmasi. En son UNESCO statistiklerine gore, dunyanin ortalama yillik nufus artis hizi yuzde 2.5. Bu da dunya nufusunun gunde yaklasik yarim milyon, yilda ise 150 milyon artmasi. Yani her yil dunyaya 15 Istanbul’un daha eklenmesi. Dunyanin nufusu 1999’un Ekim ayinda 6 milyari gececek. Ayrica bu artis hizi yuzde olarak gerceklestiginden, her yil dunyaya eklenen insanlarin sayisi toplam sayiya oranla artiyor. Eksponansiyel artis diye tanimlanan bu artis (banka faizleri gibi), dogada sadece   sistemlerde goruluyor ve her zaman cokmeyle sonuclaniyor. Ornegin yeni bir ortama gelen bir grup tavsan, eksponensiyal bir hizla ugreyip buradaki kaynaklarin hepsini tuketince, acliktan olurler. Zaten daha acliktan olmeye baslamadan, artan nufus yogunlugu nedeniyle hastaliklara uygun bir ortam dogar ve salgin hastaliklar tavsanlarin buyuk bir kismini ortadan kaldirabilir.
        Her ne kadar zeki ve teknoloji sahibi canlilar olsak da, biz insanlarda doga kurallarinin esiriyiz. Dunyamizi buyuk bir ada gibi dusunursek, bizim de birgun kaynaklarimizi tamamiyle tuketecegimiz asikar. Ama daha da onemlisi, kaynaklarimizin tamamiyle yok olmasini beklemek anlamsiz cunku bu olumcul asamaya gelmeden bile hizla artan nufus yuzunden ksi basina dusen kaynaklar azaliyor, salgin hastaliklar artiyor ve hayat standartlari giderek dusuyor. Her ne kadar bircok teknolojik gelismeler gerceklesse de, astronomik artis yuzunden bu teknolojik gelismelerin faydasi genellikle sadece bu gelismelerin cogunlugunu gerceklestiren Japonya, A.B.D. ve Avrupa ulkelerine dokunurken, her yil dunyada 1 milyar insan aclik sinirinin altinda yasamaya devam ediyor, gezegenimiz atiklarin altinda boguluyor ve dogal kaynaklarimiz hunharca tuketiliyor. Bunun yaninda, nufusu surekli artan ulkelerin kisitli kaynaklari durmaksizin cogalan vatandaslarina yetmiyor, herkese egitim hizmeti goturulemiyor, gelir ucurumu artiyor ve egitimsiz ve fakir cogunluk dusunmeden cocuk yapmaya devam ederek bu kisir donguyu devam ettiriyor.
Her ne kadar hizla artan insan nufusu, egitimsizlik ve esit olmayan gelir dagilimi dunyanin cevresel ve diger sorunlarinin temelinde yatiyorsa da, bu nedenleri cozumlemeye calismanin yaninda, bunlarin dogaya ve insanlara verdigi zararlari onlemek de her toplumun onde gelen amaclarindan olmalidir. Nufus, egitimsizlik ve gelir dagilimi sorunlarinin kokenine inmek onemliyse de, gerek bu temel problemleri cozmek buyuk miktarda kaynak, zaman ve politik hareket gerektirdiginden, gerekse cevre sorunlari bir an once mudahele edilmesi gereken kritik bir seviyede olduklarindan, bu sorunlarin analizi ve cozumlenmesi, nufus, egitimsizlik ve esitsizlik kisir dongusunu kirmak kadar onemlidir.
 


Dunyadaki ve ulkemizdeki temel cevre sorunlari

        Suphesiz ki dogal ortamlarin ortadan kaldirilmasi ve cevre kirliligi, en kritik, en zararli ve en cok cabuk mudahele gerektiren iki temel cevre sorunudur. Her ne kadar cok farkli gozukseler de, bunlarin kokeninde yatan da, hizli nufus artisi ve beraberinde getirdigi bilincsiz gelisme ve buyumedir. Hizli ekonomik buyume bir ulke icin faydalar getirse de, bu buyume plansiz ve duzensiz bir sekilde oldugunda cevreye buyuk zararlar verir. Bu ozellikle de ulkemiz icin gecerlidir. Ozellikle 1980’lerde yayilan “hizla ve ne pahasina olursa olsun buyume” dusunce yapisi nedeniyle, endustriyellesmenin tum yan etkileri goz ardi edildigi gibi, nufus ve sehier planlamasina  gereken onem verilmedigi icin birkac temel merkez cok geliserek tasiyamayacaklari kapasitede insanlarin gelip buralara yerlesmelerine neden olmustur. Bunun sonucunda duzensiz, kuralsiz ve son derece hizli yapilasma ortaya cikarak, ozellikle de Istanbul ve Ankara gibi metropolislerimizdeki dogal yapinin hemen hepsini yok etmis ve gunumuzde sehirlerin su ve havasini da tehdit etmektedir. Ayni sekilde, duzensiz sanayilesme de benzer etkilere yol acmis, daha da kotusu, goz ardi edilen atik aritma programlarinin eksikligi yuzunden havamiz, suyumuz ve topragimiz inanilmaz miktarlara varan kimyasal maddelerle dehset verici bir sekilde kirletilmis ve kirletilmektedir.
Tabi hizli nufus artisi ve bilincsiz imarlasmanin etkileri sirf metropolislerle sinirli degildir. Ormanlarimiz aniz yakmaya, dogal bozkirlarimiz tarla acmaya, sulak alanlarimiz “islah” calismalarina, sahilerimiz amansizca kurulan turizm tesislerine, makilerimiz kecilere ve nehirlerimiz dusunmeden insa edilen barajlara kurban edilmektedir. Tabi bunlarin yaninda bircok diger dogal ortam da baska bircok sebep nedeniyle yok olmaktadir.
        Tabiki tum bu yaptiklarimiz yanimiza kalmamaktadir. Hepimizin hatirlayacagi gibi, 1997’inin bahar aylarinda Bati Karadeniz bolgemiz korkunc bir sel felaketiyle sarsilmis, onlarca insan hayatini kaybetmis ve trilyonlarca liralik maddi zarar meydana gelmistir. Simdi sadece dere yataklarinin islahi ve tamiri icin 30 milyon dolar masraf yapilacaktir. Bu buyuk sel felaketinin en onemli sebeplerinden biri, Bati Karadeniz daglarindaki ormanlarin cogunun kesilmis olmasidir. Karadeniz’den gelen yagmurlari tutan ve sele donmesini engelleyen bu ormanlari kaybetmek, yoreyi boyle bir sel felaketine hazirlamistir. Bircogumuzun sadece kereste olarak gordugu bu ormanlar eger yok edilmemis olsalardi, bizi onlarca trilyon liralik zarardan kurtaracaklardi. Maalesef bircok ulke gibi, bizim de ekonomik planlarimizda boylesi cevre hizmetlerinin maddi katkilari hesap edilmez ve doga sadece tuketilerek kisa vadeli gelir elde edilebilecek kaynaklardan ibaret gorulur. Bu hatali dusunce yapisinin bir an once degismesi sarttir.
        Dogal tahribatin yol actigi maddi kayiplarin belki de en iyi ornegi, yurdumuzu pencesine almis olan erozyondur. Son yillarda Hayrettin Karaca liderligindeki TEMA organizasyonunun faaliyetleri sayesinde farkina vardigimiz erozyon, yine de her yil buyuk kayiplara neden olmaktadir. Erozyon, bilincsiz tarim politikasi, orman ortusunun yakilarak ve kesilerek yok edilmesi ve koruyucu bitki ortusunun diger sebeplerle yok edilmesi sonucu, topragin ruzgar ve yagmurun asindirici etkisine maruz kalmasi sonucu meydana gelir. Turkiye’nin yuzey alaninin %73’u, yogun erozyon riskine sahiptir. Her yil ruzgar ve yagmur erozyonu nedeniyle 1 milyar tonun uzerinde toprak, akarsu, gol ve denizlere akmakta ve barajlari doldurarak islevlerini kisitlayip omurlerini kisaltmaktadir. Bunun yaninda, bitki ortusunun depolayabilecegi milyonlarca metrekup su, bize faydasi olabilecekken, her yil seller halinde buyuk felaketlere yol acmaktadir.
Yillik erozyonun bize maddi kaybi tahminen yaklasik 150 milyon dolardir ki bu Turkiye’nin yillik kimyasal gubre butcesinin on katidir. Erozyonla tasinan topraklar nehir ve gol ekosistemlerini olumsuz sekilde etkileyip balik nufuslarini azalmasina neden olmaktadir. En onemlisi de, erozyon yuzunden topraklarin yerini alttaki kaya tabakasi almakta, Turkiye hizla collesmektedir. Tahminlere gore ulkemizdeki erozyon yavaslatilamazsa, Turkiye’nin cogunlugu yarim asir icinde col halini alacaktir.
        Kayiplarimiz sadece karayla sinirli degildir. Bir zamanlar elliye yakin tur baligin yakalandigi Marmara Denizi’nde, gunumuzde sadece dort ticari balik turu kalmistir ve onlarin da soyu tukenmek uzeredir. Ayni sekilde Karadeniz’in de balik stoklari tukenmis, Ege ve Akdeniz’in stoklari da tukenmenin esigine gelmislerdir. Yuzyillarca milli kaynaklarimiz, “Nasil olsa sahsimin degil”mantigiyla hareket eden bencil bireylerin yaptiklarinin kurbani olmustur. Benzer sekilde, ulkemizin dunya capindaki bitki, hayvan ve diger canli zenginligi, dogal ortamlarin amansizca yok edilmesinin yaninda, gerek biyolojik kacakcilik gerekse asiri avlanma nedeniyle buyuk bir hizla tukenmektedir. Afrika, Asya ve Avrupa ekosistemlerinin merkezinde olan ulkemiz, essiz bir dogal zenginlikle bagislanmis olmasina ragmen bu benzersiz hazineyi har vurup harman savurduk ve savuruyoruz. Bir zamanlar tum dunyada kaplan, aslan, leopar ve citayi sinirlarinda barindiran tek ulke olan Turkiye’de, artik leoparin (pars) varligi bile cok dusuk bir ihtimaldir. Ayni sekilde, gorkemli boz ayilarimiz ve kurtlarimiz, “canavar” diye hizla yok edilmekte, dunyanin cesitli ulkelerinde ekoturizmin gozbebegi olan ve buyuk miktarda gelir getiren bu canlilar, ulkemizden silinmektedirler. Bu gorkemli memelilerin yaninda, nergis ciceklerinden engerek yilanlarina, kelebeklerden doganlara, bircok ender ve/veya ulkemizden baska hicbir yerde bulunmayan sayisiz canli turu, kontrol edilemeyen birkac bencil vatan haini tarafindan yurtdisina kacirilmakta, halkimiz bu dogal hazinelerden mahrum edilmektedir.
        Yanlis politikalar ve bencil bireyler yuzunden sadece canlilar degil, ayni zamanda tum ekosistemler de yitirilmektedir. “Bataklik” diye gorulen, dogal ve acidan buyuk onem tasiyan sulak alanlar kurutulmus ve kurutulmaktadir. Kuslara, baliklara ve daha bircok ture yuva islevi goren sazliklar kesilmekte ve yakilmakta, fabrikalar atiklarini hicbir kontrol olmadan sulak alanlara bosaltmakta, bircok ciftci istedikleri miktarlarda su cekmektedir. Bu yuzden Turkiye’nin dunya capinda onemi olan sulak alanlari giderek azalmakta, bircok sukusunun ve diger sulak alan canlisinin soyu tukenmis veya tukenmektedir.
Benzer sekilde ozellikle Orta Anadolu’daki dogal bozkirlarimiz yakilmakta, tarlalara donusturulmekte ve mekanize tarim ve yogun bocek ilaci kullanimi nedeniyle bircok bozkir canlisinin soyu tukenmek uzeredir. Tabiki ciftcilerimiz de hayatlarini kazanmak zorundadir fakat bilincli bir cevre politikasiyla dogaya cok daha az zarar vererek ayni kari elde etmek, hatta toprak yogun kullanim sonucu kendini yenileme kapasitesini yitirmeyeceginden, cok daha karli cikmak mumkundur ve dunyanin bircok yerinde boyle bir tarim politikasinin faydalari gorulmustur.
        Peki hic umit yok mu? Ulkemiz ve gezegenimizin diger kisimlari da Afrika’nin bir cok kesimi gibi dogal cesitliligin yok oldugu, bitki ortusunun ortadan kalktigi, hastalik ve acliktan hayatla olum arasinda gidip gelen insanlarla dolu corak, kirli haline mi gelecek? Dogal zenginligimizi yok etmemek icin sanayi, tarim ve gelisme acisindan buyuk fedakarliklar yapmak zorunda mi kalacagiz? Hayir. Her ne kadar dogamiz bizden cok cektiyse de, halen kurtulus umidi vardir. Ayrica bilincli bir cevre politikasinin , kararli bir sekilde uygulanmasi, degil kalkinmayi kosteklemek, ekolojik faydalarin yaninda, buyuk maddi kazanclar da getirebilecektir. Zaten saglikli bir doga, ayni zamanda saglikli bir ekonomi ve saglikli bir halk demektir. Kisa vadeli kazanclar icin gerceklestiren cevresel tahribat, dogal felaketler, kirlilik, saglik sorunlari ve kaynaklarin tukenmesi olarak bize geri donmektedir. Cevremize ve dogal kaynaklarimiza mumkun oldugu kadar az zarar vermeyi amaclayan bir kalkinma duzeni, dogal kaynaklarin tekrar tekrar kullanilip gelir getirmesinin yaninda, dogal felaketlerin ve cevresel kaynakli saglik sorunlarinin onune gecerek halkimiza trilyonlarca liralik fayda saglayacaktir. Dunya Bankasi’nin hesaplarina gore, ulkemizdeki buyuk sehirlerde gorulen seviyede su ve hava kirliligi, her yil kisi basina yaklasik 130 dolar kayba yol acmaktadir ki bu da ulkemizde her sene cevresel kaynakli saglik sorunlari ve isgucu kaybi nedeniyle 10 milyar dolarin kaybi demektir. Cevre kirliliginin onune gecmek, bu maddi kayibi buyuk miktarda azaltacaktir.
 


Dogal kaynaklarimizin getirileri

        Dogal kaynaklarimizi bilincli bir sekilde kullanmamiz, sel felaketlerinin azalmasi, erozyonun onune gecilmesi, ormanlarimizdan tuketilmeden faydalanilmasi, balik stoklarimizin yerine gelmesi, collesmenin engellenmesi, tarim zararlilarinin, etcil bocekler, yilanlar ve yirtici kuslar gibi dogal metodlarla kontrol altina alinmasi ve bircok diger ekolojik faydayi beraberinde getirerek buyuk maddi kazanclar saglayacaktir. Mantikli olan, kaynaklarimizi hemen tuketerek bir daha gelir elde edilemez hale getirmek yerine, geri donusumlu bir sekilde, surekli gelir getirebilecek seviyede kullanarak ayni zamanda da saglik bir dogaya sahip olmaktir. Bunu saglamak icin halk bilinclendirilmeli, dogaya olumsuz etkisi olan kuruluslar bu etkilerine oranla vergilendirilmeli ve bu vergiler de cevresel problemler (ki buna halk sagligi da dahildir) icin kaynak olarak kullanilmalidir. Nasil bir sirket sahibi sermayesinin buyuk bir kismini sirket gelirlerine harciyorsa, sirketler esasinda halka ait olan dogal kaynaklari kullanip yine tum millete ait olan dogayi kirletmenin bedelini de odemelidirler.
Ayrica saglikli bir dogaya sahip olmak, gunumuzde buyuk bir gelir kaynagi olan ekoturizmi de beraberinde getirecektir. Her ne kadar ulkemizde tarih ve sahil turizmi on plandaysa da, dogal guzelliklerin ve biyolojik cesitliligin vurgulandigi cevre agirlikli ekoturizm gunumuzde dunya capinda hizla artmakta ve dunyanin bircok ulkesinde buyuk bir gelir kaynagi olusturmaktadir. Ozellikle Afrika’daki bircok ulke, her yil bu sayede milyonlarca dolar kazanmaktadir. Her ne kadar ulkemizde fil, aslan, zurafa gibi buyuk ve karizmatik canlilar olmasa da, Turkiye Guneydogu’daki collerden camlarin turkuaz denizle bulustugu Ege kiyilarina, buzullarla kapli daglardan Dogu Karadeniz’deki iliman iklim yagmur ormanlarina uzanan buyuk bir doga cesitligine sahiptir ki bu essiz bir ekoturizm potansiyelidir. Kus gozlemeden raftinge, dagcilikdan dalgicliga, ekoturizmin sayisiz yuzu vardir ve ortalama ekoturistin iyi gelir duzeyine sahip olmasi, bu alanin potansiyelini gostermektedir. Tabi Afrika’daki bircok olumsuz ornegin aksine, ekoturizmin dogaya en ufak bir zarar vermemesi ve gelirin yorede yasamayan birkac zengin kiside toplanmak yerine cogunlugunun faaliyetin gerceklestirildigi bolgede kalmasi sarttir. Bu sekilde, yore halki dogayi korumanin getirdigi kazanctan direk olarak yararlanabilecektir.
        Demin belirtilenlerin yanisira, doga fotografciligi seyahatleri, nehir ve deniz kano gezileri, dag bisikleti turlari, doga yuruyusleri (ki bu, cok az malzeme gerektirdiginden, hemen her kisi tarafindan gerceklestirilebileceginden ve dogaya nispeten az zarar verdiginden, cok olumlu bir faaliyetdir) ve buyuk memeli turlerinin dikkatlice korunup, nufuslarinin arttirilip insanlara alismasi durumunda da, yabani yasam gozlem turlari, olasi ekoturizm faaliyetleri arasindadir. Ozellikle yabani yasam turlari, ulkemizde henuz olmayan ama buyuk gelir potansiyeli nedeniyle gelistirilmesi gereken bir alandir. Ayrica unutulmamalidir ki, her yil milyonlarca turist, ulkemizin sahillerini dogal guzellik ve temizlik nedeniyle secmektedir ve yapilan anketlere gore, Ege ve Akdeniz kiyilarimizda gorulen kontrolsuz imarlasma ve hizla artan kirlilik, ulkemize gelen turistlerin sayisinin dusmesinde buyuk rol oynamistir. Goruldugu gibi, cevre turizminin muthis bir potansiyeli vardir.
 


Halk destegi ve cevre kuruluslari

        Tabi tum bu cevre reformlarinin gerceklesmesi, sadece ve sadece, reformlardan faydalanacak olan halkin destegiyle olabilir. Unutulmamalidir ki, cevre sorunlari tepeden gelen direktiflerle degil, bireysel karar ve faaliyetlerle cozumlenebilir. Sonucta demokrasilerde, devlet ancak halkin destegi oldugunun dusunurse bircok cevre kanunu yururuluge koyacaktir. Tabi bunun yaninda, bireylerin gunluk faaliyetleri de cevre sorunlarinin artip azalmasinda buyuk rol oynamaktadir. Her ne kadar cogumuz “Sirf benim yapmam ne farkedecek?” diye dusunsek de, bireylerin birbirlerini etkilemesi ve bir dusunce yapisinin yeterince birey tarafindan sergilenmesi sonucu toplumsal dusunce yapisinin degismesi, cevre hareketlerinin temel mekanizmasidir.
        Toplumsal cevre hareketlerinde en onemli rol, devlet kuruluslari ile, halka dayanan, kar amaci gutmeyen, bagimsiz cevre kuruluslarina dusmektedir. Ne mutlu ki son yillarda bu kuruluslarin sayisi artmis ve gunumuzde, en basta Dogal Hayati Koruma Dernegi, TEMA ve CEKUL olmak uzere, ECED, CEVKOR, Nukleer Karsiti Platform, Doga ile Baris hareketi gibi bircok cevre organizasyonu basariyla faaliyetlerini surdurmektedir. Ornegin DHKD’nin 13,000 bin, TEMA’nin ise 32,000 uyesi olmasi, bu kuruluslarin ne kadar buyuk bir potensiyale sahip oldugunun gostergesidir. Devlet de cevre konusunda onemli adimlar atmis, bir Cevre Bakanligi kurulmus, ozellikle de cevre kirliligiyle basa cikmak uzere cesitli ekipler gorevlendirilmistir.
        Yine de daha katetmemiz gerek daha cok yol vardir. Her ne kadar cesitli derneklerin ve devlet kuruluslarinin cevre konularina egilmesi umit vericiyse de, muhim olan bu konuda onemli sonuclarin alinmasidir. Ornegin Turkiye’de ruhsatli avcilarin 6 milyon oldugu dusunulurse (her ne kadar bilincli avcilar doganin korunmasinda onemli bir role sahipseler de, maalesef Turkiye’deki avcilarin cogu av stoklarini korumak acisindan olumlu hicbir sey yapmamaktadir), cevre derneklerinin katetmesi gereken yolun boyutlari ortadadir. Bunun yaninda, devletin de dogayi koruma acisindan daha aktif bir tavir takinmasi, cevre sorunlarina cok daha fazla kaynak ayirmasi, gerekli kanunlarin kagit uzerinde kalmayip dogaya zarar verenlerin hemen cezalandirilmasi ve kanunlarin gerek kapsam gerekse yaptirimlarim  acisindan guncellestirilmesi sarttir. Her ne kadar tum bunlar daha fazla kaynak ve ozellikle de daha fazla halk destegi gerektiriyorsa da, cevre sorunlarinin maaliyetlerinin buyuklugu goz onune alindiginda bu konuda yapilan harcamalarin sadece iyi bir yatirim oldugu suphe goturmezdir.
 


Sonuc

        Goruldugu gibi, her ne kadar Afrika’yi uzak, ucra, farkli ve hatta ilkel bir yer gibi gorsek de, bu kitayi sarmis olan cevre sorunlarinin hemen hepsini biz de yasamaktayiz ve cesitli Afrika ulkelerinin vardiklari cozumler bizim icin aydinlaticidir. Gerek Afrikalilarin uyguladiklari bilincli politikalar acisindan, gerekse kitada yapilan yanlislar sonucu ortaya cikan cesitli cevre felaketleri bizim olasi gelecegimizi yansittigindan, Afrika orneginden alacagimiz cok ders vardir. Her ne kadar Afrika’nin bazi kesimleri gibi yogun kuraklik ve aclik yasamasak da, milli parklarimiz Afrika’nin bircok ulkesine nazaran cok daha az korunmakta ve memleketimizin dogasi halkin buyuk cogunlugu tarafindan tamamiyle goz ardi edilmektedir. Bu tavir karsisinda, bircok Afrika ulkesinde oldugu gibi, cok fakir olma ozrumuz de yoktur.
        Tabi Afrika, bizim icin egitici orneklerle dolu olmasinin yanisira, kendi basina da essiz ve olaganustu bir kitadir ve en iyi sekilde korunmaya layiktir. Bu muhtesem kitanin benzersiz yasam ortamlari ve bu ekosistemlerinin barindirdigi evrim harikasi canlilar, ne yazik ki dunya bolgeleri icinde en hizli nufus artisi oranina sahip olan Afrika’da, hizla ortadan kalkmaktadirlar. Dunyanin her yerinde oldugu gibi, Afrika’da da bu korkunc gidisin onune gecmek, hepimizin sorumlulugudur. Eger atalarimizin kokeni olan ve en uzun insanlik gecmisine sahip olan Afrika’yi bile koruyamiyorsak, kendimizden utanmaliyiz. Afrika’nin dogal ortamlari yok olursa, belki de en uzucusu, bir daha bir sempazenin gozlerinin icine bakip bes milyon yil oncesine dayanan o tuyler urpertici bagi hissedememek olacaktir.
 
 


Giris